Goede afspraken maken goede vrienden

In de zomervakantie heb ik het boek The Fountainhead (‘De Eeuwige Bron’) van Ayn Rand gelezen. Deze (verfilmde) roman dateert dan wel uit 1943, maar is allerminst gedateerd. Het verhaal gaat over opportunisme, broodnijd, jaloezie en achterkamerpolitiek, met een mooi liefdesverhaal erdoorheen verweven. In het boek strijden architecten Roark en Keating al vanaf hun studietijd over wie de beste architect is. Hoofdpersoon Roark (overigens gebaseerd op Frank Lloyd Wright) is veruit de beste ontwerper van de twee, met vernieuwende ideeën over vormgeving. Hij is echter erg volhardend als het gaat om de wijze van uitvoering van zijn ontwerpen.

Hij is in staat een aantal mooie gebouwen te maken die veelal te duur worden, maar later door architectuurcritici zeer gewaardeerd. Keating daarentegen maakt alles wat hem gevraagd wordt, heeft hierdoor veel opdrachten en een bloeiende praktijk, maar weet dat Roark veel betere en mooiere gebouwen maakt. Het portfolio van Roark is daardoor krachtiger en herkenbaarder dan dat van Keating.

 

Die gedrevenheid van Roark intrigeert mij. Met name wat er in het boek gebeurt als hij het op een gegeven moment helemaal zat is, en rigoureuze maatregelen neemt om het door de opdrachtgever inmiddels in aanbouw zijnde – en in zijn ogen verpeste – ontwerp aan te pakken. Ook al is het boek meer dan 80 jaar geleden geschreven, het verhaal is tijdloos. Meer dan 700 pagina’s smullen, dikke aanrader!

 

We kunnen concluderen dat het huidige model voor auteursrechten niet meer voldoet

 

Wij worden in onze praktijk steeds vaker geconfronteerd met contracten waarbij je als architect afstand moet doen van het exploitatierecht, let wel, niet het persoonlijkheidsrecht. Het is bijna gemeengoed. Van de zijde van de opdrachtgever is het begrijpelijk dat men eventuele aanpassingen in de toekomst zonder tussenkomst van de oorspronkelijke architect uit wil kunnen voeren. Om aanpassingen in harmonie met het bestaande ontwerp te realiseren, is het vanuit het oogpunt van de architect logisch dat deze door de oorspronkelijke architect worden uitgevoerd, of dat daarvoor toestemming wordt gevraagd. Er zijn honderden redenen te verzinnen waarom gebouweigenaren niet kiezen voor een aanpassing van gebouwen door de oorspronkelijke architect. Er zijn gevallen bekend waar de architect succesvol beroep heeft kunnen doen op het auteursrecht. Opdrachtgevers benoemen dit als een obstakel voor de toekomst.

 

Hieruit kunnen we concluderen dat het huidige model voor auteursrechten niet meer voldoet. Of moeten we juist terug naar het model dat er bij wet helemaal niet meer kan worden afgeweken van het auteursrecht? Nu is het erg onduidelijk als er aan de rechten wordt gemorreld en worden er gedrochten van contractteksten bedacht om alle soorten van vrijheid te bewerkstelligen.

 

Er wordt op dit moment weer hard gewerkt aan de Vernieuwde Nieuwe Regeling. Het onderwerp Intellectueel Eigendom staat wat mij betreft in de Top-5 te verbeteren onderwerpen waarvoor noodzakelijke aanpassingen zouden moeten komen. Het zou nog beter zijn om dan ook meteen de wettelijke auteursrechtelijke bepalingen hiervoor opnieuw tegen het licht te houden. Een Vernieuwde Nieuwe Regeling die gedragen wordt door de belangrijkste opdrachtgevers van Nederland en de brancheverenigingen zou een hele grote stap zijn in de goede richting, en maakt het leven van de architect maar ook dat van de opdrachtgever aangenamer.

 

Howard Roark past een wel heel controversiële maatregel toe tegen het verminken van zijn ontwerp. Wat dat is zal ik niet verklappen, lees dat vooral zelf. Hoe Intellectueel Eigendom in het verleden contractueel werd vastgelegd is mij niet bekend. Je zou mogen veronderstellen dat het in de afgelopen 80 jaar in ieder geval wel beter zou moeten zijn geregeld dan waar we nu staan. Hopelijk komt er met de Vernieuwde Nieuwe Regeling, een voor iedere partij acceptabele oplossing. Want goede afspraken maken goede vrienden.

 

Illustratie: Heidi Sairanen

 

_{#1 2025 | De column van Vincent (partner EGM architecten) is te lezen in elke editie van Bouwwereld – de wereld achter architectuur en bouwtechniek.}